Jak wychować odpowiedzialne dziecko?
Marzeniem każdego rodzica jest, aby jego dziecko sprzątało po sobie zabawki, wkładało brudną odzież do kosza na bieliznę, sprzątało po sobie naczynia ze stołu, itd. Czy te marzenia mają w ogóle szansę się spełnić? Oczywiście, że tak. Wskazówki, jak pokierować wychowaniem dziecka, aby chętnie podejmowało proste czynności domowe, było odpowiedzialne za ich realizację i wykonanie, zaprezentuję w formie porad dla rodziców.
Zaczynamy odpowiednio wcześnie. Ponieważ małe dzieci chętnie naśladują dorosłych w czynnościach domowych, jest to doskonała okazja do przygotowania dziecka, by w przyszłości pomagało w domu. Wystarczy przydzielić proste i bezpieczne zadania, takie jak: sprzątanie zabawek, przynoszenie ze stołu nietłukących się naczyń, wyrzucanie do kosza śmieci (zużyta chusteczka do nosa), i dopilnować ich wykonania.
Uprzyjemniamy domowe obowiązki. Należy zadbać, aby podejmowane przez dziecko domowe obowiązki były otulone przyjemnymi emocjami. Przykładowo na koszu z brudną bielizną można nakleić ulubioną bajkową postać – Kubusia Puchatka. Kiedy dziecko będzie wkładało odzież do kosza, można powiedzieć: Kochanie, daj Kubusiowi brudne ubranka... Zapewniam, że każde dziecko chętnie włoży do kosza nie tylko swoje ubrania, ale również brudną odzież innych członków rodziny. Mało atrakcyjne dla dziecka sprzątanie zabawek można uprzyjemnić, włączając jego ulubione piosenki.
Obowiązki domowe wykonuje cała rodzina. Dzięki wspólnie podejmowanym pracom, takim jak: przygotowywanie posiłku, sprzątanie mieszkania, porządkowanie ogródka, dziecko zachęci się do przyszłego wykonywania przeznaczonych dla niego zadań. Przy okazji dowie się, że pracując razem, zawsze zrobi się więcej i szybciej. Dzięki temu pozostanie więcej czasu na wspólną zabawę z rodzicami. Dorośli powinni pamiętać, by podział obowiązków był sprawiedliwy, a czynności przydzielone według wieku i umiejętności.
Nie nakładamy na dziecko zbyt wielu obowiązków. Dziecko szybko się zniechęci do pomocy dorosłym, gdy nałożymy na nie zbyt wiele obowiązków. Należy pamiętać, że małe dziecko zrobi tylko tyle, ile może lub na ile ma ochotę. Naleganie, naciskanie, ponaglanie odniesie odwrotny skutek do zamierzonego.
Doceniamy wysiłek dziecka i nie wymagamy doskonałości. Nawet jeżeli dziecko nie wykona zadania zgodnie z twoimi oczekiwaniami, podziękuj za włożony wysiłek: Dziękuję za zebranie klocków do skrzynki. Pamiętaj, że dziecko jest jeszcze małe i dopiero się wdraża do pracy. Z dnia na dzień, w wyniku gromadzonych doświadczeń, wszystko będzie wykonywało coraz dokładniej.
Powstrzymujemy się od narzekań. Jak już wspominałam, dziecko uczy się przez naśladownictwo dorosłych. Jeżeli mama stale narzeka: Znowu muszę zmywać, lub jęczy: Ale brudno, stale trzeba odkurzać, a ja tego nie cierpię, to przekazuje swojemu dziecku informacje, że prace domowe są okropne i trudne, i na pewno skutecznie zniechęci dziecko do ich podejmowania.
 
Wykaz obowiązków domowych, które może wykonywać JUŻ dziecko dwu- i trzyletnie.
Wyznaczając małemu dziecku zakres obowiązków, należy pamiętać, że muszą być one bezpieczne, stosowne do jego umiejętności i sił oraz zawsze wykonywane pod nadzorem osoby dorosłej lub z jej pomocą. Trzeba mieć też na uwadze, że prace domowe dziecko ma wykonywać samodzielnie i nie należy zbytnio ingerować w to, co robi i jak robi. Proponuję takie obowiązki:
Sprzątanie zabawek. Każda zabawka, układanka czy gra musi mieć swoje stałe miejsce. Dziecko, sprzątając zabawki, powinno odkładać je na wyznaczone miejsca. Ponieważ podczas zabawy powstaje bałagan, nad którym trudno zapanować, dobrze jest wdrażać dziecko do odkładania na miejsce zabawek, którymi się już nie bawi. Dzięki temu jest mniej do sprzątania po zakończeniu zabawy, a równocześnie dziecko przyzwyczaja się do utrzymywania ładu i porządku w trakcie zabawy. Jak już wcześniej wspominałam, jeżeli dziecko wyjątkowo nie lubi sprzątania, dobrze jest uprzyjemnić mu tę czynność, włączając ulubioną piosenkę. Można mu też pomóc w odkładaniu zabawek, ale nie należy tego robić zbyt często. Znakomity skutek odnosi zachęcanie do sprzątania w formie zabawy, np. Lalki muszą już iść spać... Samochody chcą wjechać do garażu na przegląd silników... Misie lubią siedzieć na półce i patrzeć, jak w twoim pokoju jest czysto... Klocki zawsze chcą być razem w pudełku, bo boją się pogubić, ale pod warunkiem, że pojemniki na zabawki są w zasięgu ręki dziecka.
Ścieranie kurzu. Wystarczy dać dziecku miękką szmatkę i pokazać, jak się wyciera kurz, a maluch chętnie pomoże mamie. Trzeba tylko pamiętać o usunięciu z mebli wszystkich tłukących się rzeczy.
Zamiatanie podłogi. Jeżeli dziecko będzie miało odpowiedni sprzęt, jaki mają dorośli (mała szczotka, szufelka, kosz na śmieci), to chętnie – tak jak mama – będzie zamiatało podłogę. Sprzęt do zamiatania można dziecku podarować w nagrodę, np. za sprzątanie zabawek.
Pomoc przy oddzielaniu prania białego od kolorowego. Będzie to okazja do nauczenia dziecka kolorów: Ty włóż do kosza ubrania, które są czerwone (lub mają coś czerwonego), a ja te, które są zielone (lub mają coś zielonego).
Pomoc przy wyjmowaniu z pralki upranej odzieży. Może być okazją do wspólnego liczenia wyjmowanych rzeczy albo ich segregowania, np. osobno bluzki, osobno spodenki.
Wyjmowanie korespondencji ze skrzynki pocztowej. Przy tej okazji można zwrócić uwagę na wygląd koperty (kolor), znaczka (kwiatek), a także porozmawiać o drodze listu od nadawcy do adresata (jeżeli dziecko będzie tym zainteresowane).
Wspólne rozpakowywanie zakupów. Dziecko może zanieść do łazienki zakupiony papier toaletowy, schować do szafki ręczniki papierowe, włożyć chleb do chlebaka, itp.
Nakrywanie do stołu lub sprzątanie ze stołu. Małe dziecko bardzo chętnie pomaga w nakrywaniu do stołu. Może położyć serwetki, podkładki pod kubeczki, rozłożyć łyżeczki. Będzie to też okazja do rozdawania po jednym i liczenia, czy każdy ma po tyle samo.
Rozdrabnianie sałaty do surówki. Znakomite ćwiczenie wzmacniające drobne mięśnie palców, a zarazem okazja do pomocy mamie w przygotowaniu posiłku. Może dzięki własnemu wkładowi pracy dziecko chętniej będzie spożywało sałatę i inne warzywa.
Dekorowanie kanapek. Jestem pewna, że każde dziecko z wielką chęcią podejmie się tego zadania. Bez trudu poradzi sobie z położeniem na każdej kanapce listka sałaty, kawałka serka i wędliny, itp. Cała rodzina z apetytem zje wspólnie przygotowane kolorowe kanapeczki, dziecko również.
Mieszanie galaretki lub deseru, bez gotowania (ciasto na naleśniki).
Wyrywanie chwastów pod nadzorem dorosłego. Jest to okazja do nauki odróżniania roślin szlachetnych od chwastów oraz rozmowy na temat ich szkodliwego wpływu na rozwój roślin (jeśli dziecko będzie tym zainteresowane).
Podlewanie kwiatów za pomocą małej konewki. Dzięki tej czynności dziecko wyrabia opiekuńczy stosunek do roślin, uczy się również dbania o ich rozwój. Przy tej okazji warto powiedzieć dziecku o warunkach niezbędnych do wzrostu rośliny (jeśli będzie tym problemem zainteresowane). Jestem pewna, że włączając dziecko do prac domowych i przyzwyczajając do pracy najpierw na rzecz rodziny, a potem środowiska dalszego, wychowamy dziecko odpowiedzialne i systematycznie wywiązujące się z nałożonych na nie obowiązków. Przypominam, że powierzane prace muszą być dostosowane do możliwości wykonawczych dziecka. Nie należy również zapominać o pochwaleniu dziecka za dobrze wykonane zadanie. 

Rozwój 5-latka

Rozwój 5-latka obejmuje coraz większą ruchliwość i energię, ciekawość świata, a także sprawniejszą umiejętność mowy. Niektóre z chęcią rozpoczynają w tym wieku naukę pisania i czytania, inne jeszcze nie są tym zainteresowane – żadna z tych sytuacji nie jest powodem do niepokoju. Dzieci budują w tym wieku poprawne zdania, znają około 2 tys. słów.

 1. Rozwój fizyczny 5-latka

Pięcioletnie dziecko coraz lepiej koordynuje swoje ruchy, nadal zdarza mu się przewrócić, ale już dużo rzadziej niż jeszcze kilka miesięcy wcześniej. W tym wieku dziecko ma dużą potrzebę ruchu, wypróbowywania swoich nowych umiejętności i ćwiczenia równowagi. Rodzice powinni pozwolić dziecku na rozwój ruchowy i pewną swobodę. Jeśli dziecko lubi jazdę na rowerze czy hulajnodze trzeba przede wszystkim zadbać o jego bezpieczeństwo: wybrać miejsce do jazdy, gdzie nie jeżdżą samochody, a także zaopatrzyć dziecko w ochraniacze i kask. Można zachęcać dziecko do innych form aktywności, takich jak pływanie, taniec czy jazda na wrotkach.

Rozwój 5-letniego dziecka dotyczy także precyzji ruchów dłoni i koordynacji oko-ręka. Coraz lepiej takiemu maluchowi idzie malowanie, lepienie z plasteliny, wycinanie i klejenie. Obrazki dziecka mają coraz więcej szczegółów i są bliższe rzeczywistości.

Rodzice powinni przyjrzeć się rozwojowi dziecka w przypadku, jeśli:

• dziecko nie potrafi przejść w tym wieku po linii prostej,

• dziecko nie umie się huśtać,

• dziecku jest niedobrze przy zabawie na karuzeli,

• dziecko ma nietypową pozycję przy bieganiu.

W powyższych przypadkach wskazana jest także wizyta u lekarza. Takie objawy mogą sugerować zaburzenia rozwoju i przetwarzania sensorycznego. Przyda się także wizyta u logopedy, jeśli dziecko sepleni. Seplenienie nie przechodzi samo, dziecko z niego nie wyrośnie bez specjalnych ćwiczeń.

 2. Rozwój psychiczny 5-latka

Pięciolatek to nadal dziecko dość egocentryczne, to znaczy nie rozumiejące, że inni myślą czy odczuwają inaczej niż ono. Jest to normalnym etapem rozwoju psychiki dziecka. Interesują go bardzo różne sprawy, może zadawać rodzicom trudne pytania, a także wstydliwe pytania. Ważne, aby na nie odpowiadać w prosty sposób i nie okazywać przy tym negatywnych uczuć. Dziecko będzie w stanie je wyczuć. W odpowiadaniu na różne pytania dziecka, może rodzicom pomóc specjalna encyklopedia dla dzieci.

Pięciolatek może z chęcią uczyć się pisać i czytać, jednak szybko straci zainteresowanie tymi czynnościami, jeśli zauważy, że jest to przymus. Maluch powinien traktować pisanie i czytanie jako zabawę i spędzanie wspólnego czasu z rodzicami. Niektóre dzieci nie mają potrzeby pisania i czytania w tym wieku, ich także nie należy do tego zmuszać. Rozwój emocjonalny 5-latka może przejawiać się gwałtownymi reakcjami – awanturami, krzykiem, płaczem, histerią, obrażaniem się, a nawet agresją fizyczną, biciem czy pluciem. Dziecko jeszcze nie radzi sobie ze swoimi emocjami, których czuje coraz więcej. Innymi sposobami "radzenia sobie" ze swoją emocjonalnością jest obgryzane paznokci czy dłubanie w nosie.

Rozwój 6-latka

Rozwój 6-latka jest nadal bardzo szybki. Dziecko coraz lepiej radzi sobie z koordynacją ruchową. Potrafi jeździć na dwukołowym rowerze, rolkach czy wrotkach, a także narysować podstawowe figury geometryczne. Strona prawa i lewa, czy perspektywa nie są już dla niego tajemnicą, potrafi nazywać kolory, dni tygodnia i miesiące. Z sześciolatkiem można już swobodnie porozmawiać na różne tematy.

1. Rozwój fizyczny 6-latka

Sześcioletnie dziecko nadal ma dużą potrzebę ruchu, której realizację trzeba mu umożliwić. Maluch jeżdżący na rowerze, rolkach, wrotkach czy łyżwach powinien mieć na sobie kask oraz ochraniacze. W tym wieku dziecko nadal nie jest w stanie przewidzieć konsekwencji swoich potencjalnie niebezpiecznych działań, takich jak szybka jazda na zakręcie czy wspinanie się po wysokich drzewach. Rozwój dziecka w wieku 6 lat to także doskonalenie szczegółowych umiejętności motorycznych, takich jak rysowanie, malowanie, wyklejanie, wycinanie, a także pisanie i czytanie. Niektóre dzieci radzą sobie z pisaniem coraz lepiej, inne dopiero zaczynają.

2. Rozwój psychiczny 6-latka

Dziecko w wieku 6 lat zna już 4 tys. słów, co pozwala mu prowadzić swobodną rozmowę. Maluch wylicza dni tygodnia, miesiące oraz pory roku. Potrafi także uczyć się na pamięć wierszyków i je recytować. Skupienie dziecka w tym wieku to maksymalnie 15 minut. W tym wieku świetną zabawą pobudzającą rozwój intelektualny i motoryczny jest układanie puzzli.

Rozwój emocjonalny dziecka w wieku 6 lat wchodzi w kolejną fazę. Dziecko odczuwa bardzo silną potrzebę współzawodnictwa i wygrywania. Aby zwyciężyć, potrafi posunąć się nawet do oszukiwania i nie potrafi się do tego przyznać. Silnie przeżywa każdą krytyczną uwagę. Emocje są u sześciolatka dość gwałtowne i zmienne - w jednej chwili jest pełen zapału, w kolejnej wpada w złość, a nawet histerię. Nadal nie wyczuwa potrzeb innych, jest jeszcze dość egocentryczny. Mimo to, w tym wieku wiele dzieci ma swojego najlepszego przyjaciela. Jest to najczęściej dziecko tej samej płci. Zabawy dziecka w tym wieku to przede wszystkim zabawy z podziałem na role (np. w dom). W wieku sześciu lat zwiększa się ilość lęków. Dziecko boi się ciemności, duchów, burzy, samotności. Próbuje sobie z tym radzić obgryzając paznokcie i skórki, czy dłubiąc w nosie.

3. Dojrzałość szkolna 6-latka

Nie każdy 6-latek jest gotowy na pójście do szkoły i spełnianie wymagań szkolnych, dużo wyższych niż w zerówce czy przedszkolu. Aby osiągnąć dojrzałość szkolną dziecko potrzebuje pewnych predyspozycji, ale bardzo ważne są także bodźce zewnętrzne – wychowanie w domu i pobudzanie rozwoju w przedszkolu. Aby stwierdzić, że dziecko jest gotowe na pójście do szkoły rozwój fizyczny dziecka musi być na odpowiednim poziomie, nie bez znaczenia jest również jego poziom intelektualny. Maluch gotowy do pójścia do szkoły umie się przedstawić, powiedzieć, ile ma lat, narysować w miarę proporcjonalnego człowieka, kategoryzować przedmioty i zjawiska. Aby dziecko dobrze czuło się w szkole, powinno także umieć współpracować z innymi dziećmi, co nie u wszystkich maluchów w tym wieku jest takie proste.